نویسنده: مریم صفدری
پنجشنبه, ۲ مرداد ۹۹ ساعت ۱۸:۵۹
پژوهشگران آزمایش خونی توسعه داده‌اند که با جستجو به دنبال بدخیمی‌های معده، مری، روده بزرگ، ریه و کبد سرطان را مدت‌ها پیش از بروز علائم تشخیص می‌دهد.
سال‌ها است دانشمندان به‌دنبال ایجاد یک آزمایش غربالگری سرطان کامل هستند؛ آزمایشی که بتواند به‌طور قابل اطمینانی بدخیمی را قبل از اینکه سلول‌های سرطانی گسترش پیدا کرده یعنی زمانی که درمان‌ها موثرتر هستند، تشخیص دهد. روش جدیدی که به‌تازگی در مجله‌ی Nature Communications گزارش شده است، پژوهشگران را قدمی به این هدف نزدیک‌تر می‌کند.
گروهی بین‌المللی از پژوهشگران با استفاده از آزمایش خود توانستند سرطان را مدت‌ها پیش از بروز علائم تقریبا در تمام افراد مورد آزمایش که درنهایت دچار سرطان شدند، تشخیص دهند. کان ژانگ، مهندس زیستی در دانشگاه كالیفرنیا و یکی از نویسندگان مقاله می‌گوید: «آنچه ما نشان دادیم، این است: تا چهار سال پیش از اینکه این افراد به بیمارستان بروند، علامت‌هایی در خون آن‌ها وجود دارد که نشان می‌دهد آن‌ها دچار سرطان هستند. این کار هرگز پیش‌از‌این، انجام نشده بود.»
تلاش‌های گذشته برای توسعه‌ی آزمایش‌های خونی برای سرطان معمولا شامل جمع‌آوری نمونه‌های خون از افرادی می‌شد که بیماری قبلا در آن‌ها تشخیص داده شده بود. پژوهشگران سپس به‌دنبال یافتن روشی برای تشخیص دقیق سلول‌های بدخیم در آن نمونه‌ها بودند. آن‌ها این کار را معمولا ازطریق بررسی جهش‌های ژنتیکی، متیلاسیون DNA(تغییرات شیمیایی که در DNA رخ می‌دهد) یا پروتئین‌های خاص خون انجام می‌دادند. ژانگ درمورد این رویکرد می‌گوید: «بهترین چیزی که می‌توانید اثبات کنید، آن است که روش شما در تشخیص سرطان به‌اندازه‌ی روش‌های موجود خوب عمل می‌کند. شما هرگز نمی‌توانید اثبات کنید که روش شما بهتر است.»
درمقابل، ژانگ و همکارانش نمونه‌ها را قبل از بروز علائم بیماری جمع‌آوری کردند. در سال ۲۰۰۷، پژوهشگران در کشور چین بیش از ۱۲۳ هزار فرد سالم را برای مطالعه ثبت‌نام کردند تا تحت معاینه‌های سلامتی سالانه قرار گیرند. این تلاش نیاز به ایجاد مخزنی تخصصی برای ذخیره‌ی بیش از ۱/۶ میلیون نمونه‌ای داشت که در پایان جمع‌آوری می‌شد. حدود هزار نفر از شرکت‌کنندگان طی ۱۰ سال بعد دچار سرطان شدند. ژانگ و همکارانش بر توسعه‌ی آزمایشی برای پنج مورد از شایع‌ترین انواع سرطان یعنی بدخیمی‌های معده، مری، روده بزرگ، ریه و کبد تمرکز کردند. آزمایشی که آن‌ها توسعه دادند وPanSeer نامیده می‌شود، الگوهای متیلاسیون را تشخیص می‌دهد که در آن یک گروه شیمیایی به DNA افزوده شده و فعالیت ژنتیکی را تغییر می‌دهد.
مطالعات گذشته نشان داده‌اند که متیلاسیون غیرطبیعی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی انواع مختلفی از سرطان ازجمله سرطان پانکراس و روده بزرگ باشد. آزمایش PanSeer براساس جداکردن DNA از نمونه‌ی خون و اندازه‌گیری متیلاسیون DNA در ۵۰۰ مکان ژنی عمل می‌کند که براساس نتایج مطالعات گذشته، می‌توانند به‌عنوان سیگنالی از حضور سرطان مورد استفاده قرار گیرند. یک الگوریتم یادگیری ماشین یافته‌ها را در یک امتیاز واحد ترکیب می‌کند و این امتیاز نشان‌دهنده‌ی احتمال ابتلای یک فرد به بیماری است.
پژوهشگران نمونه‌های خون ۱۹۱ شرکت‌کننده را مورد آزمایش قرار دادند که درنهایت به سرطان مبتلا شدند و همین تعداد از افراد سالم را نیز مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها توانستند سرطان را تا ۴ سال پیش از بروز علائم با دقتی برابر حدود ۹۰ درصد و نرخ مثبت کاذب برابر ۵ درصد تشخیص دهند. کالین پریچارد، متخصص آسیب‌شناسی مولکولی از دانشکده پزشکی دانشگاه واشینگتن که در این پژوهش مشارکتی نداشت، گفت: «مطالعه‌ی جدید چندین رویکرد جالب را در جستجوی یک آزمایش غربالگری سرطان مبتنی‌بر خون-پلاسما ارائه می‌کند.»
به‌گفته‌ی او، مهم است قبل از اینکه این آزمایش بتواند برای استفاده‌ی بالینی درنظر گرفته شود، گروه پژوهشی دیگری به‌طور مستقل یافته‌ها را در گروه متفاوتی از افراد تایید کند.
یوشا منون، استاد سرطان زنان در کالج دانشگاهی لندن که در این مطالعه نقشی نداشته است، بیان داشت که روش ژانگ و همکارانش آزمایش مقدماتی قاطعی را فراهم می‌کند که قدم اولیه‌ی اساسی به‌سمت توسعه‌ی یک محصول غربالگری سرطان تجاری به‌شمار می‌رود. او می‌گوید: «نویسندگان پیشنهاد نمی‌کنند که آزمایشی دارند که در این مرحله می‌تواند مورد استفاده‌ی بالینی قرار گیرد. آن‌ها در این مورد شفاف هستند که چیزی که آن‌ها دارند نمایش اولیه‌ی قاطعی از تشخیص زودهنگام چندین نوع سرطان چهار سال پیش از تشخیص معمولی است.»
منون می‌گوید احتمالا چنین آزمایشی ابتدا جمعیت درمعرض خطر بالا را مورد هدف قرار دهد. علاوه‌براین، لازم است پانل آزمایش دیگری تهیه شود که پزشکان بتوانند نوع سرطان را مشخص کرده و موارد مثبت کاذب را کنار بگذارند. ژانگ معتقد است که چنین ویژگی می‌تواند با کار بیشتر توسعه پیدا کند و موافق است که به مطالعات بیشتری نیاز است. به‌گفته‌ی او، با توجه به چالش‌های موجود در تکرار تلاشی به این بزرگی، مشارکت دولت و صنعت می‌تواند به انجام پژوهش‌های بعدی کمک کند. یک آزمایش ایده‌آل، همچون مطالعه‌ی ژانگ، شایع‌ترین و نیز مرگ‌بارترین سرطان‌ها را مورد هدف قرار خواهد داد. او می‌گوید سرطان‌هایی وجود دارد که در آن تشخیص زودهنگام می‌تواند تفاوت زیادی حاصل کند. یکی از این نوع سرطان‌ها یعنی سرطان پانکراس هدف بعدی ژانگ و همکارانش است.
پریچارد هشدار می‌دهد حتی اگر آزمایش‌های خونی تشخیص سرطان در دسترس قرار گیرد، آن‌ها احتمالا قادر به تشخیص تمام سرطان‌ها قبل از بروز علائم نخواهند بود. او می‌گوید یک نوع سرطان ممکن است زمان انتظار بسیار طولانی داشته باشد و این زمان در دیگری بسیار کوتاه باشد. سرطان‌هایی که سرعت رشد زیادی دارند ممکن است حتی اگر فرد برای مثال غربالگری سالانه انجام دهد، تشخیص داده نشود. همچنین ممکن است برخی از انواع بدخیمی‌ها هرگز با آزمایش‌های خونی تشخیص داده نشوند زیرا سیگنال قابل اندازه‌گیری را در پلاسمای خون ایجاد نمی‌کنند. پریچارد گفت: «ما هنوز از داشتن یک آزمایش غربالگری تشخیص سرطان مبتنی‌بر خون دقیق که بتواند همه‌ی سرطان‌ها را تشخیص دهد، فاصله‌ی زیادی داریم. اما رسیدن به آن غیرممکن نیست. چندین تلاش بزرگ درحال انجام است که وعده‌هایی برای آینده به همراه دارد.»
پست الکترونیک
تلفن و فکس
آدرس تهران
